Âdet kanamaları tıbbi olarak mens, regl, siklus gibi isimler alırken halk arasında ay hali ve periyod gibi terimlerle de anılmaktadır. Üreme yaşındaki bir kadında normal âdet kanaması, 21-35 günde bir olup, 2-6 gün sürer ve her döngü 20-60 ml kan kaybı ile tamamlanır. 7 günden uzun süren 80 ml veya daha çok kan kaybı olan, 21 günden kısa veya 35 günden daha uzun aralıklarla olan kanamalar adet düzensizliği olarak adlandırılır.
Adet Düzensizliğinin Çeşitleri
- Menoraji: Adetin düzenli aralıklarla olmasına rağmen uzun sürmesi.
- Metroraji: Kanama miktarına bakılmaksızın düzensiz, sık aralıklarla gelen kanama.
- Menometroraji: Tamamen düzensiz aralıklarla, günleri bile anlaşılamayacak şekilde gelen fazla miktarda ve uzun süren anormal kanama.
- İntermenstrüel Kanama: Düzenli periyodlar arasında değişen miktarlarda olan kanama.
- Hipermenore: Adetlerin normalden fazla olması. Adetlerin pıhtılı şekilde olması da hipermenore durumunu gösterir. Çünkü normalde adet kanı içinde pıhtı hücreleri olmadığından adet kanı pıhtılaşmaz.
- Polimenore: Düzenli aralıklarla ama 21 günden daha sık gelen kanama.
- Oligomenore: 36 günle 6 ay arasında değişen aralıklarla gelen kanama.
- Amenore: En az 6 ay kanamanın olmaması.
Düzensiz vajinal kanaması olan kadınlarda yaş önemlidir. 40 yaş öncesi olan düzensiz kanamalar çoğunlukla hormonal nedenlere bağlı iken 40 yaş sonrasında hormon dışı sebeplerle olma ihtimali yüksektir.
Organik kökenli adet düzensizlikleri, üreme organları ile ilgili çeşitli problemlerden kaynaklanır. Rahimde myom(ur), polip, tümör veya yumurtalık kistleri gibi problemler bu tür adet düzensizliklerinin sebebidir. Rahim içi araç kullanımı (spiral), doğum kontrol hapları, cilt altı korunma implantları veya aylık-üç aylık doğum kontrol iğneleri ve diğer bazı ilaçların kullanımı da düzensiz vajinal kanama yapabilir. Gebeliğin düşük, dış gebelik, mol gebeliği (üzüm gebeliği) gibi erken dönem komplikasyonları da anormal vajinal kanama şikâyetine neden olabilir.
Disfonksiyonel uterin kanamalar ise yapısal bir problem olmaksızın, yalnızca hormonal problemlere bağlı adet düzensizlikleridir.
Adet Kanaması Neden Gecikir?
Cinsel yaşamı olan ve etkin bir korunma yöntemi kullanmayan kadında görülen âdet kanaması gecikmesinin en muhtemel nedeni gebeliktir. İkinci muhtemel neden de herhangi bir şekilde o döngüde yumurtlama olmaması ve bu nedenle "rahim iç tabakasının kanamayla dökülmesinin" gecikmesidir. Diğer nedenler stres, mevsimsel değişiklikler ve mekân değişiklikleridir.
Bir kadında senede bir defa âdet kanaması gecikmesi olması ileri inceleme gerektiren bir durum değildir. Ancak âdet kanaması gecikmesi senede bir defadan daha sık oluyorsa gerekli incelemeler yapılarak durumun açıklığa kavuşturulması ve tedavi edilmesi gerekir.
Âdet kanamasının gecikme nedenleri şu şekilde gruplanabilir:
- Rahim içinden vajinanın çıkışına kadar olan tümüyle açık bir akış yolu sorunları
Düzenli âdet kanaması gören bir kadında rahim içine veya rahim ağzına yapılan bir müdahale (küretaj, konizasyon) sonrasında veya Asherman sendromu veya Servikal stenoz nedeniyle adet kanaması olmaması durumunda en muhtemel neden açık olan bu yolun zarar görmüş olmasıdır.
- Her ay düzenli olarak yumurta hücresi üreten ve bunu serbest bırakan yumurtalıkların sorunları
- Polikistik Over Sendromu gecikmeli adet görmenin en sık görülen nedenlerinden biridir. Özellikle kilolu olan, gecikmelerle birlikte tüylenme, sivilcelenme gibi belirtiler yaşayan kadınlarda bu hastalık araştırılmalıdır.
- Menopoz ve Erken Menopoz: Türkiye'de ortalama menopoz yaşı 50’dir. Menopoz, daha erken yaşlarda (35 yaşından önce) ortaya çıktığında Erken Menopoz adını alır. Bu durumun getirmesi muhtemel riskleri nedeniyle mutlaka tanısının konması ve gerekli tedavinin yapılması gerekir.
- Hipofiz salgı bezi sorunları
Bu etkenler arasında en sık görüleni prolaktin (süt) hormonu yüksekliğidir.
- Hipotalamus bölgesi sorunları
Tüm hormonal mekanizma beyin üst merkezlerinin denetimindedir ve psikolojik etkenler hormonal salgılamayı etkileyerek âdet kanaması düzeninde değişikliklere neden olabilir.
Adet Düzensizliği Jinekolojik Olarak Nasıl Değerlendirilir?
Muayene sırasında kanamaya neden olabilecek faktörler tek tek gözden geçirilir. Vajina, rahim ve yumurtalıklar değerlendirilir. Jinekolojik ultrason ile rahim ve yumurtalıklara ait tümör varlığı araştırılır. Aynı yöntemle rahim iç zarının kalınlığı (endometrial kalınlık) ölçülür. 40 yaş sonrası kanamanın bariz bir sebebi saptanamamışsa rahim iç zarından biyopsi yani parça alınarak patolojiye gönderilmesi gerekebilir. Bu şekilde rahim iç zarının yapısı mikroskobik olarak değerlendirilir, rahim kanserleri yönünden araştırılır. Özellikle ergenlik ve menopoz dönemleri, sık veya uzun aralıklı adet görmelerde adetin 2. günü hormon testleri de yapılmaktadır. Menopoz döneminde görülen her türlü kanama önemlidir ve mutlaka ayrıntılı araştırılmalıdır. Bunun için vajinal ultrason, rahim içinden biyopsi alınarak patolojik inceleme ve gerekirse histeroskopi yapılarak kesin tanı konulmalıdır.
Adet Düzensizlikleri Tedavisi
Kanamanın sebebi üreme organlarından kaynaklanmakta ise yani hormon düzensizliği değilse, tedavi nedene yönelik olarak yapılır. Örneğin rahimde büyük myom veya kanser varsa hasta ameliyat edilmelidir. Böylelikle rahmin ameliyatla alınması (Histerektomi) sonucunda kişinin şikâyeti de son bulacaktır.
Tüm bu araştırmalar sonucunda kanamaya neden olabilecek bir hastalık saptanmamışsa adet düzensizliği hormonal dengesizliğe bağlıdır ve bu durumda adet düzenleyici ilaçlarla kanamalar düzenli hale getirilmeye çalışılır.
