Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH) korunmasız ilişki, çok eşli ilişki, aktif cinsel hayatın erken yaşta başlaması, hastalıklarla ilgili farkındalığın düşük olması gibi nedenlerle ortaya çıkmaktadır.
Bu tip hastalıklar cinsel temas sırasında vajinal sıvı, sperm veya kan aktarımı ile taşıyıcı bireyden sağlıklı bireye bulaşır. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar tedavi edilmediğinde kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkileyebileceği gibi sağlık için ciddi risk yaratacak durumları da beraberinde getirebilmektedir. Bu nedenle belirtiler fark edildiğinde vakit kaybetmeden doktora başvurmak son derece önemlidir. Bununla birlikte CYBH her zaman erken belirti vermeyebilir. Dolayısıyla cinsel yönden aktif yetişkin bireylerin düzenli kontrol yaptırmaları bu tip hastalıklara zamanında müdahale edilebilmesini kolaylaştırmaktadır.
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar nelerdir?
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar ten teması veya cinsel ilişkiyle bulaşan enfeksiyonları kapsamaktadır.
Cinsel hastalıklar genellikle vajinal, anal ya da oral seks esnasında hastalığı taşıyan kişiden partnerine bulaşı yoluyla geçer. Hastalıklara neden olan mikroorganizmalar çoğunlukla sperm, vajina akıntısı veya kan gibi vücut sıvılarının aktarımıyla taşınır.
Bununla birlikte enjeksiyon veya kan tansfüzyonuyla da bulaşabilen CYBH hamilelikte anneden bebeğe de geçebilmektedir.
Cinsel yolla bulaşan en yaygın hastalıklar şöyle sıralanmaktadır:
- AIDS: HIV virüsü nedeniyle ortaya çıkan AIDS insanlarda bağışıklık sistemini güçten düşüren ve zamanında kontrol altına alınmadığında hayati risk yaratabilen ciddi bir hastalıktır. Kan veya cinsel ilişki esnasında vücut sıvısı ile bulaşan aids tedavi edilmediğinde hastada çeşitli hastalıkların ve kanserlerin de gelişmesine neden olabilmektedir.
- HPV: İnsan Papillom Virüs olarak tanımlanan HPV hem kadın hem de erkekte görülebilir. 200 civarında türü olan HPV virüsü genital siğil ve rahim ağzı kanseri dahil olmak üzere birçok farklı hastalığa yol açabilmektedir.
- Hepatit B (HBV) ve Hepatit C (HCV): Hepatit B ve Hepatit C virüsleri meni, vajinal salgılar, kan gibi sıvıların kişiden kişiye cinsel ilişki veya diğer yollarla aktarılmasıyla ya da doğum esnasında anneden bebeğe geçerek bulaşır. Tedavi edilmediğinde karaciğeri etkileyerek, siroz ve karaciğer kanseri gibi ciddi hastalıklara yol açabilir.
- Frengi (Sifiliz): Sifiliz hastalığı, treponema pallidum adlı bakterinin cinsel ilişki sırasında partnerden partnere aktarılmasıyla ortaya çıkar. Cinsel ilişki sırasında vulva, vajina, anüs, rektum, testis, ağız, dudak gibi bölgelerdeki yara oluşumlarına temas sağlanmasıyla bulaşır. İleri evrelerde hayati risk yaratabilen frengi hastalığının erken dönemde tedavi edilmesi önemlidir.
- Gonore: Gonore veya bel soğukluğu, Neisserria Gonorrhoeae adlı bakterinin yol açtığı enfeksiyon olarak tanımlanır. Korunmasız cinsel ilişki esnasında meni ve vajinal sıvıların partnerler arasında paylaşımıyla bulaşır. Cinsel organları, rektumu, idrar yolunu veya boğazı etkileyebilir. Doğumda anneden geçen gonore ise bebeklerin gözlerinde görülebilmektedir. Bel soğukluğu sıklıkla erkeklerde üretrit (idrar kanalı iltihabı), kadınlarda ise servisit (rahim ağzı iltihabı) gelişimine yol açar. Kısırlığa (infertilite) da neden olabilir.
- Klamidya: En yaygın görülen cinsel yolla bulaşan hastalıklar arasında yer alır. Hastalığa chlamydia trachomatis adı verilen bakteri neden olmaktadır. Klamidya özellikle üreme sistemi ile idrar yolları ve boğazı etkiler. Erken dönemde tedavi edilmeyen klamidya kadınlarda erken doğum, pelvik inflamatuar hastalık, servisit (rahim ağzı enfeksiyonu), kısırlık gibi problemlere neden olabilir. Ayrıca kadın ve erkekte üretrit ve proktit hastalıklarına yol açabilir.
- HSV: HSV enfeksiyonu Herpes Simpleks virüsü nedeniyle ortaya çıkar. Genital uçuk şeklinde görülür. Genital bölge ve anüs çevresinde beliren uçuklar hastada kaşıntı, ağrı gibi şikayetlere yol açabilir. Cinsel ilişkiyle veya öpüşme ile bulaşır.
Cinsel yolla bulaşan hastalık belirtileri nelerdir?
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar çok çeşitli olduğu için belirtileri de değişkenlik göstermektedir. Bununla birlikte kişide cinsel yolla bulaşan hastalıkların varlığına işaret edebilen belirtiler şöyle sıralanabilir:
- Genital bölgede ortaya çıkan siğiller veya lezyonlar, kabarıklıklar
- Genital uçuk,
- Deri döküntüsü
- Cinsel ilişki sırasında ağrı
- Anormal vajinal akıntı veya kanama / lekelenme
- Sık idrara çıkma
- İdrar sırasında yanma ve ağrı hissi
- Kadınlarda adet dışı ara kanama
- Vajinal bölgede kaşıntı
- Erkeklerde testislerin şişmesi, ağrı
- Penisten akıntı gelmesi
- Kas / eklem ağrısı
- Ateş
- Bulantı ve kusma şikayetleri
- İshal
- Baş ağrısı
Bu tip belirtiler görüldüğünde mutlaka doktora başvurulmalıdır. Cinsel yolla bulaşan hastalıkların tedavisi hastalığın türüne göre kadın hastalıkları ve doğum, dermatoloji veya üroloji doktorları tarafından tedavi edilebilmektedir.
Cinsel yolla bulaşan hastalıkların tanı ve tedavisi nasıl yapılır?
CYBH tedavisi, hastalığın türüne, evresine ve hastanın şikayetlerine göre planlanır. Tedaviye başlanmadan önce doktor tarafından tıbbi değerlendirme yapılır. Hastalığın tanısı için çeşitli kan, idrar testleri yapılır veya fizik muayene sırasında genital sürüntü alınarak test edilebilir.
Hastalığın türüne göre ilaç tedavisi (antibiyotikler, antiviral ilaçlar veya mantar ilaçları ile birlikte bağışıklık güçlendirici takviyeler) uygulanabilir.
Genital siğiller lazer, kriyoterapi veya cerrahi yöntemlerle yok edilebilir.
Cinsel yolla bulaşan hastalık nasıl önlenir?
Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı alınabilecek bazı önlemler mevcuttur. Tek eşli ilişkilerin tercih edilmesi, cinsel ilişkide prezervatif (kondom) kullanılması ve yıllık düzenli doktor kontrolünün ihmal edilmemesi bu hastalıklara karşı etkili önlemlerdir.
Bunun yanında HPV ve Hepatit B ile C için aşılar uygulanabilir.