Kadınlarda yaygın görülen hastalıklardan bir tanesi olan yumurtalık kistleri çoğunlukla iyi huyludur. Ancak bu kistler kimi durumlarda yumurtalık kanseri riski de taşıyabilir.
Her yaştan kadında ortaya çıkabilen yumurtalık kistleri genellikle belirti vermez; bu nedenle de çoğu zaman rutin doktor kontrollerinde tespit edilen bir durumdur.
Yumurtalık kistlerinin farklı türleri bulunmaktadır. Bazı kistler kendiliğinden kaybolma eğilimindeyken; bazı kistler ise cerrahi müdahale gerektirebilmektedir.
Yumurtalık kisti nedir?
Kadınlarda yumurtalıkların içinde gelişen, içi sıvı dolu yapılara yumurtalık kisti veya over kisti adı verilmektedir. Genç kızlık döneminden başlayarak her yaştan kadında çeşitli nedenlerle yumurtalık kisti oluşabilmektedir. Farklı türleri bulunan yumurtalık riskleri çoğu zaman zararsızdır ve kansere dönüşmez.
En yaygın rastlanan yumurtalık kisti türleri şu şekildedir:
- Folikül Kistleri: En sık görülen kistlerdir. Fonksiyonel Kistler olarak da adlandırılan folikül kistleri basit kitlelerdir. Yumurta hücresi geliştikten sonra olması gerektiği gibi çatlamazsa ve büyüme sürerse folikül kisti ortaya çıkabilir. Üreme çağındaki kadınlarda daha sık görülen fonksiyonel kist çoğunlukla adetle birlikte atılır.
- Korpus Luteum Kistleri: Yumurtlama sonrası folikülün yerini alan Korpus luteum progesteron başta olmak üzere hormon salgılayan bir yapıdır. Gebelik oluştuğunda embriyonun rahme tutunmasını destekler. Bu yapı adet döneminde atılmadığında içinde sıvı birikebilir. Bu durum korpus luteum kisti olarak adlandırılır.
- Endometrioma kistleri: Rahmi saran endometrium adı verilen yapı rahim dışına doğru büyüyerek yumurtalıklara taştığında endometrioma kistleri ortaya çıkar. Yumurtalıklarda kanama ile meydana gelen bu kistler rengi nedeniyle çikolata kisti olarak da adlandırılmaktadır.
- Dermoid Kist: Yumurtalık içinde kemik, kıkırdak, diş veya kıl gibi anormal doku gelişimi sonucunda dermoid kist ortaya çıkar. Teratom olarak da adlandırılan bu kistler nadir de olsa bazı durumlarda kansere dönüşebilmektedir.
- Hemorajik kistler: Hemorajik kist yaygın rastlanan bir durumdur. Genellikle folikül kistlerinin ya da korpus luteum kistlerinin içine doğru kanama olması hemorajik kist oluşuma yol açar.
Yumurtalık kisti belirtileri nelerdir?
Yumurtalık kistleri genellikle belirti vermez. Bununla birlikte bazı durumlarda şu belirtiler yumurtalık kistine işaret edebilmektedir:
- Kasıkları tutan ağrı
- Adet döneminde ağrı şikayeti
- Adet düzensizliği (adet gecikmesi)
- Karında basınç hissi, ağrı, şişkinlik, ele gelen kitle
- Ağrılı cinsel ilişki
- Tüylenme
- Kilo alma
- Hamile kalamama (Kısırlık)
- Torsiyon (Kistin kendi etrafında dönmesi durumu)
- Rüptür (Kistin yırtılması) göstergesi olabilen ani ve şiddetli ağrı
- Göğüslerde hassasiyet ve dolgunluk
- Bulantı ve kusma şikayeti
- İdrara sık çıkma
- Kabızlık
Yumurtalık kisti neden olur?
Yumurtalık kistlerinin ortaya çıkmasında birçok farklı neden etkili olabilmektedir.
- Hormonal dengesizlikler
- Ovulasyon
- Endometriozis
- Yumurtalık torsiyonu
- Kist şeklinde görünen tümörler
- Enfeksiyonlar kist oluşumuna yol açabilir.
Yumurtalık kisti nasıl tedavi edilir?
Yumurtalık kistleri farklı türlerdedir ve kistin türü, boyutu, iyi huylu olup olmadığı, hastanın şikayetleri uygulanacak tedavinin belirlenmesinde etkili kriterlerdir.
Yumurtalık kisti tanısı jinekolojik muayene ile koyulur. Genellikle belirti vermediği için yıllık muayenede tespit edilmektedir. Kist ultrason ile daha detaylı değerlendirilir. Bazı durumlarda bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans (MR) görüntüleme teknikleri gerekebilir.
Şüpheli kistlerde, ailede yumurtalık kanseri öyküsü halinde veya menopoz sonrası görülen kistler için kan testi de yapılabilir. Kanda CA-125 adı verilen tümör belirtecine bakılabilir. Kanser şüphesinde kesin tanı için laparaskopi yapılması da gerekebilmektedir.
Folikül kistleri genellikle kendiliğinden geçer bu nedenle özel bir tedavi gerektirmez. Geçmediği halde belli bir süre için doğum kontrol hapı ile tedavi sağlanabilir.
Cerrahi tedavi ise şu durumlarda uygulanır:
- 4-5 cm üzerinde olan ve doğum kontrol hapı ile küçülmeyen kistler
- Katı veya yarı katı yapıdaki kitleler
- Menopoz sonrası görülen kistler
- Henüz adet görmemiş genç kızlarda ortaya çıkan kistler
- Kötü huylu olduğu belirlenen veya kanser riski taşıyan kistler
- Büyüme eğilimi gösteren kitleler
- Kist torsiyonu
Yumurtalık kisti önlenebilir mi?
Yumurtalık kistleri önlenemez ancak düzenli muayene ile erken dönemde tespit edilerek tedavi sağlanması; düzenli takip ile de kontrol altına alınması mümkündür.