Human Papillomavirus (HPV), dünyada cinsel yolla bulaşan hastalıkların en yaygın nedenidir. Hem kadınlarda hem de erkeklerde görülebilen HPV belirti vermeyebilmekte; bu nedenle de kişiler kendilerinde HPV olduğunu bilmeden partnerlerine bulaştırabilmektedir.
HPV, siğilden kansere kadar birçok hastalığa yol açabildiği için bu konuda farkındalığın artırılması, korunma yollarının bilinmesi, bağışıklık sisteminin güçlü tutulması ve düzenli cinsel sağlık kontrolü büyük önem taşımaktadır.
HPV nedir?
HPV Human Papillomavirus ifadesinin kısaltmasıdır. HPV sadece insanları etkileyen bir virüstür ve bu nedenle İnsan Papilloma Virüsü olarak adlandırılmaktadır.
İnsanların epitel hücrelerine yerleşen ve çeşitli enfeksiyon oluşumlarına yol açabilen HPV, bir DNA virüsüdür.
Cinsel temas ve özellikle de cinsel ilişki HPV’nin yayılmasında en yaygın yol olarak kabul edilir. Çoklu partner ve korunmasız cinsel ilişki virüsün bulaşma riskini artıran unsurlardır.
Cinsel yönden aktif durumdaki her yetişkinin yaşamının bir döneminde HPV’ye yakalanma ihtimali yüksektir. 200’den fazla alt türü olan HPV virüsü insan vücuduna girdikten sonra çoğalarak enfeksiyonlara neden olabilir. Genital siğil HPV’nin yol açtığı en yaygın problemdir. Virüsün bazı türleri ise kadınlarda rahim ağzı (serviks) kanserinin birinci nedenidir. Erkek genellikle taşıyıcı konumdadır ancak nadiren de olsa penis kanseri gibi kanser türleri görülebilmektedir.
HPV enfeksiyonları çoğu zaman 2 yıl gibi bir süre içinde vücuttan atılabilmektedir. Güçlü bir bağışıklık sistemi HPV’nin vücuttan atılmasında en önemli etkendir. Öte yandan HPV pozitif durumunun uzun süre devam etmesi, kanser gelişme riskini de artırmaktadır.
HPV rahim ağzı kanseri başta olmak üzere anal kanser, penis kanseri, vajinal kanserler, baş ve boyun bölgesini etkileyen orofaringeal kanserlere de yol açabilmektedir.
HPV nasıl bulaşır?
HPV çoğunlukla cinsel ilişki ve cinsel temas yoluyla bulaşan bir virüstür. Vajinal, anal veya oral ilişki ile bulaşım gerçekleşebilmektedir. Bununla birlikte perinatal yoldan yani HPV pozitif anneden bebeğe geçme ihtimali de bulunmaktadır.
HPV virüsü ciltte canlı kalsa da dış ortamda da belli bir süre etkinliğini devam ettirebilir. Bu nedenle
nadiren de olsa tuvalet gibi umumi kullanılan alanlardan veya genital bölge ile temas eden iç çamaşırı, mayo, bikini gibi eşyaların ortak giyilmesinden bulaşabilir.
HPV belirtileri nelerdir?
HPV belirtileri genellikle virüsün yol açtığı enfeksiyonlara göre değerlendirilmektedir. Ancak bulaştıktan sonra çoğu zaman HPV belirti göstermez.
İnsan papilloma virüsü nedeniyle rastlanan en yaygın durum genital siğil adı verilen lezyonlardır. Genital siğil kadınlarda vajina , vulva, rahim ağzı ve anüs bölgesinde ortaya çıkabilir. Erkeklerde ise penis, anüs ve skrotum üzerinde görülebilir.
Genital bölgede görülen siğiller düz, karnabahar gibi pütürlü ve kabarık yapılı veya şişlik şeklinde olabilmektedir.
Genital siğile yol açan HPV tipi düşük risk içeren HPV 6 ile 11 olarak bilinmektedir.
Yüksek riskli olarak değerlendirilen tipleri ise başta HPV 16 ve HPV 18 olmak üzere HPV 31, 33, 35, 45, 52 ve 58 olarak sıralanır.
Yüksek riskli HPV tipleri genellikle belirti vermeden hücrelerde varlığını sürdürerek uzun vadede serviks (rahim ağzı), vajen, vulva , penis, ağız, boğaz gibi bölgelerde kanser gelişimine neden olabilmektedir.
Virüs belirtileri görüldüğünde vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır.
HPV nasıl teşhis edilir?
Teşhis genellikle klinik HPV belirtileri ortaya çıktıktan sonra yapılan testlerle gerçekleştirilir. Virüsün kesin varlığının ve türünün belirlenmesi için kadınlarda HPV DNA testi gerçekleştirilmektedir. Bu test özellikle rahim ağzı kanseri taraması kapsamında da değerlendirilmektedir.
Kişide HPV kaynaklı genital siğil oluşumları genellikle koterizasyon veya ilaç tedavisi ile yok edilebilmektedir.
Kanser riski görülen durumlarda kolposkopi yöntemiyle rahim ağzının daha detaylı olarak incelenmesi gerekebilmektedir.
CIN lezyonları görüldüğünde LEEP adı verilen cerrahi yöntemle bu lezyonların teşhisi ve temizlenmesi mümkündür.
HPV tedavisi kalıcı mıdır?
HPV’nin günümüzde henüz kesin tedavisini sağlayan bir yöntem yoktur. Bununla birlikte birçok HPV türü belli bir süre sonra vücudun kendi bağışıklık sistemi tarafından temizlenebilmektir.
HPV tedavisi virüsün yol açtığı hastalıklara göre farklı yöntemlerle gerçekleştirilmektedir. Genital siğiller topikal ilaçlarla, kriyoterapi (sıvı azotla dondurma), elektrokoter veya lazer ile yok edilebilir.
Prekanseröz olarak değerlendirilen lezyonlar LEEP veya konizasyon olarak bilinen cerrahi işlemlerle temizlenir. Bunun yanında anormal hücre oluşumlarının yok edilebilmesi için yine elektrokoter veya lazer yöntemleri kullanılabilir.
Bu tedaviler HPV nedeniyle ortaya çıkan belirtilerin iyileştirilmesini içermektedir. HPV pozitif tanısı olan bireylerin tedavi sonrasında da düzenli doktor kontrolü yaptırmaları gerekmektedir. Çünkü HPV’nin tekrar etme riski veya kişinin farklı bir HPV tipi kapma ihtimali bulunmaktadır.
HPV’den nasıl korunulur?
HPV enfeksiyonu riskini azaltacak önleyici yöntemler şöyle sıralanabilir:
- HPV aşısı genellikle 9 yaş sonrası çocuklar ve cinsel aktivite gerçekleştirmemiş genç yetişkinlere önerilmektedir. Ancak aşı 45 yaşa kadar HPV’nin yüksek riskli ve yaygın türlerine karşı da belli oranda koruma sağlamaktadır. Bu nedenle aşı yaptırılması etkin bir korunma yöntemidir.
- HPV yaygın olarak cinsel yolla bulaşan bir virüstür bu nedenle ilişki sırasında prezervatif kullanılması tavsiye edilmektedir. Ancak yine de prezervatifin 100% koruma sağlamadığı da bilinmelidir.
- Çok partner değiştiren kişilerin HPV kapma riskinin daha yüksek olduğu unutulmamalıdır.
- HPV pozitif kişilerin partnerlerine bu durumu bildirmeleri ve partnerlerinin gerekli önlemleri almalarını sağlaması gerekir. Çiftlerin HPV testi yaptırması, HPV aşısı olması ve ilişki sırasında prezervatif kullanılması riski her iki taraf için de azaltmaktadır.
- HPV virüsüne karşı güçlü bir bağışıklık sistemine sahip olmak önemlidir. Sağlıklı yaşam alışkanlıklarının benimsenmesi, sigara tüketilmemesi, düzenli egzersiz yapılması ve stresten uzak durulması bu anlamda etkili olabilmektedir.
- HPV belirtileri ile ilgili bilgi sahibi olunmalı ve semptomlar görüldüğünde doktora başvurulmalıdır.
- Hem kadınların hem de erkeklerin belirti beklemeden yıllık doktor kontrolü yaptırmaları HPV’nin erken teşhisini ve olası hastalıklara karşı zamanında müdahale edilmesini sağlamaktadır.