Kısırlık kadında veya erkekte her yaşta görülebilen bir problemdir. Bir yıl veya daha uzun süre doğal yollarla çocuk sahibi olamayan çiftler, günümüzde üremeye yardımcı yöntemlerle aile kurma hayallerini gerçekleştirebilmektedir.
Aşılama tedavisi veya tıptaki adıyla intrauterin inseminasyon (IUI) genellikle tüp bebek tedavisinden önce uygulanan bir yöntemdir. Tüp bebek tedavisi ile kıyaslandığında daha kolay ve maliyet açısından da uygun olan aşılama yöntemi kısırlığın nedenine bağlı olarak seçili çiftlerde başarılı sonuç vermektedir.
Aşılama tedavisi nedir?
Aşılama tedavisi veya diğer adıyla intrauterin inseminasyon (iui), kısırlık problemi için kullanılan bir yardımcı üreme yöntemdir. Bu yöntemde, sperm önceden işleme tabi tutularak hazırlanır ve daha sonra kateter yardımı ile doğrudan kadının rahmine yerleştirilir.
Aşılama tedavisi, hareketlilik ve sayı açısından en verimli sperm hücrelerini, rahim içinde kadının üreme sistemine daha yakın bir konuma yerleştirerek doğal hamilelik şansını artırmayı amaçlar. Tüp bebekten farklı olarak bu tedavide döllenme eylemi, dış müdahale olmaksızın fallop tüplerinde doğal yoldan gerçekleşir.
Aşılama tedavisi kimlere uygulanır?
Aşılama tedavisi seçili çiftlerde en başarılı sonucu vermektedir. Bu tedavi yönteminin uygun olduğu durumlar şöyle sıralanabilir:
- Açıklanamayan kısırlık (Bir yıl ve daha uzun süre korunmasız cinsel ilişkiye girmesine rağmen çocuk sahibi olamayan ve kısırlığın belirgin bir nedeninin tespit edilemediği vakalar)
- Erkekte sperm sayısı veya hareketliliğinde hafif seviyeli düşüklük
- Kadında yumurtlama sorunları (düzensiz veya anormal yumurtlama döngüsü, polikistik over sendromu gibi)
- Rahim ağzı problemleri (Rahim ağzında mukus kalitesinin düşük olması gibi)
- Kadında endometriozis varlığı (rahim iç tabakasının büyümesi)
- Bağışıklık sistemiyle ilgili sorunlara bağlı kısırlık
- Erkekte ereksiyon sorunları veya cinsel ilişkiyi engelleyecek diğer problemlerin varlığı
- Kadında vajinismus kaynaklı cinsel ilişki problemi
Aşılama yönteminin tercih edilmediği durumlar ise; bloke olmuş tıkalı fallop tüpleri, endometriozis hastalığının ileri derecede olması, çok düşük yumurta kalitesi ve rezervi, sperm hareketliliği ve sayısında şiddetli düşüklük, 40 yaş ve üstü kadınlar olarak sıralanabilir. Böyle çiftlerde tüp bebek tedavisi daha başarılı sonuç verebilmektedir.
Aşılama tedavisi nasıl uygulanır?
Aşılama tedavisi aşama aşama ele alınır.
- İlk aşama uyarıcı hormon tedavisidir. Hormon ilaçları ile yumurtalık uyarımı gerçekleştirilir. Burada amaç, kadında birden fazla yumurta üretimini sağlayarak gebe kalma şansını artırmaktır. Aşılama tedavisi adetin ilk gününde başlatılır. 9. günden itibaren ise ovulasyon testi ile yumurtlama durumuna bakılır.
- İkinci aşama yumurta çatlatma iğnesi işlemidir. Ultrason yöntemiyle öncelikle foliküler gelişimi kontrol edilir. Yumurtaların olgunlaştığı yani uygun büyüklüğe ulaştığı tespit edildiğinde çatlatma iğnesi olarak da bilinen hCG (insan koryonik hipofiz hormonları) enjekte edilir. hCG iğnesi olgunlaşmış yumurtaların serbest bırakılmasını sağlayarak aşılama için en uygun hale denk getirir. (hCG enjeksiyonunun zamanlaması çok iyi yapılmalıdır çünkü çatlatma iğnesinden yaklaşık 36 saat sonra aşılama işlemi gerçekleştirilmelidir.)
- Üçüncü aşama spermlerin toplanmasını içerir. Erkekten alınan sperm örneği laboratuvar ortamında özel bir işleme tabi tutularak temizlenir, ayrıştırılır ve konsantre hale getirilir. Bu aşamanın amacı sperm kalitesi ve hareketliliğinin artırılmasıdır.
- Dördüncü aşama sperm yıkamadır. Sperm yıkama işleminde erkekten alınan sperm örnekleri gereksiz maddelerden arındırılarak en kaliteli ve verimli sperm hücreleri seçilir. Böylece rahim içine en iyi kalitedeki spermler yerleştirilerek gebelik şansı artırılmış olur.
- Aşılama tedavisinin son aşaması spermin rahim içine transfer edilmesini kapsar. Bu son adım, spermin yumurta ile buluşma olasılığını artırmayı hedefler. Hazırlanan sperm örnekleri özel bir ince kateter aracılığıyla kadının rahmine yerleştirilir. Rutin jinekolojik muayene ile benzerlik gösteren bu işlem birkaç dakikada tamamlanır.
Aşılama sonrası gebeliğin gerçekleşip gerçekleşmediğine kan testi ile bakılır. Kanda gebelik testi 14 gün sonra yapılır.
Aşılama tedavisi öncesinde neler yapılmalıdır?
İntrauterin inseminasyon (IUI) tedavisi öncesinde, çiftin tıbbi geçmişi, kısırlık öyküsü ve genel sağlık durumları değerlendirilir. Kısırlık nedenleri belirlenerek çiftin aşılama tedavisi için uygun olup olmadığı belirlenir.
Uygun çiftlerde tedaviye başlanmadan kadının hormon seviyeleri değerlendirilir ve yumurtlama takibi yapılır. Erkek için ise sperm analizi yapılarak sperm sayısı, hareketliliği ve morfolojisi gibi faktörler değerlendirilir. Kadında yumurta üretimini artırmak adına ilaç tedavisi uygulanabilir.
Bunun yanı sıra bebek sahibi olmak isteyen çiftlerin tedavi öncesinden başlayarak sağlıklı bir yaşam tarzına geçiş yapması da önerilmektedir. Dengeli ve sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, sigara ve alkol tüketiminden kaçınılması aşılamadan tüp bebek tedavisine kadar tüm yardımcı üreme tekniklerinin başarısının artmasında etkili olmaktadır.